اگر زمین نچرخد2
می‌دانیم که زمین در هر ۲۴ ساعت یک‌بار به دور خودش می‌چرخد. اما اگر این چرخش وجود نمی‌داشت چه اتفاقاتی رخ می‌داد؟ چه بر سرانسان‌ها و موجودات دیگر می‌آمد؟ آیا اصولاً تفاوتی احساس می‌کردیم؟ این مقاله، که بخش نخست آن هفته‌ی گذشته تقدیم‌تان شد، برای پاسخ دادن به چنین پرسش‌هایی نوشته شده است.
جاناتان اَتبری
ترجمه: شادی حامدی آزاد
اصلاً زمین چرا می‌چرخد؟
باید اعتراف کنیم که ما انسان‌ها اصلاً حس نمی‌کنیم که با سرعت چند صد کیلومتر در ساعت در حال چرخیدن به دور مرکز زمین هستیم، پس دشوار نیست که از خطای اجدادمان بگذریم که زمین را ساکن فرض می‌کردند و بر این باور بودند که خورشید به دور زمین می‌گردد. خوشبختانه دانشمندان طی قرن‌ها جدال با این افکار و باورها سرانجام با مدل خورشیدمرکز خود مشکل را حل کرد و حالا می‌دانیم که زمین حین گردش به دور خورشید به دور محور خودش هم می‌چرخد. اما اصلاً چرا زمین می‌چرخد؟
پیش از پیدایش سیاره‌ها در منظومه‌ی شمسی ما، ابری چرخان از غبار و گاز وجود داشته که خورشید در مرکزش قرار داشته است.
قانون نخست نیوتن را به یاد دارید؟ این قانون می‌گوید که هر جسم در هر وضعیت حرکتی که داشته باشد باقی می‌ماند مگر اینکه نیرویی به آن وارد شود. زمین می‌چرخد چون از روزی که متولد شده در حال چرخش بوده است.
پیش از پیدایش سیاره‌ها در منظومه‌ی شمسی ما، ابری چرخان از غبار و گاز وجود داشته که خورشید در مرکزش قرار داشته است. به‌مرور زمان، این دانه‌های غبار به یکدیگر برخورد کردند و در فرایندی به نام بَراَفزایش به هم پیوستند تا قطعاتی بزرگ‌تر و بزرگ‌تر و سپس سیاره‌ها را بسازند. اما به یاد بیاورید که این قرص غبار – یا قرص برافزایشی – از ابتدا در حال چرخش به دور خود بوده است. وقتی ذرات سازنده‌ی زمین شروع به چسبیدن به هم کردند این اندازه‌حرکت حفظ شد و موجب شد که سیاره‌ی در حال شکل‌گیری سریع‌تر و سریع‌تر به دور خود بچرخد؛ درست همان‌طور که اسکیت‌سوارها با بستن بازوان در اطراف بدن سرعت چرخش خود را بیشتر می‌کنند. زمانی که زمین شکل گرفت همه‌ی تکانه‌ی زاویه‌ای لازم را به دست آورده بود که چرخشش تا به امروز حفظ شود. اما سرعت چرخش زمین چقدر است؟
دفعه‌ی بعد که داشتید از زیادی طولانی‌بودن یا کوتاه‌بودن روز شکایت می‌کردید، مأیوس نباشید: طول شبانه‌روز مدام در حال تغییر است!
سرعت چرخش زمین چقدر است؟
زلزله‌های پُرقدرت، در کنار ترک‌دادن جاده‌ها و ویران‌کردن خانه‌ها، ممکن است طول شبانه‌روز را نیز تغییر بدهند. وحشتناک است، نه؟
تفاوت میان سرعت خطی در قطب‌ها و استوای زمین پدیده‌ی جالبی به نام اثر کوریولیس را به وجود می‌آورد. برای تصویرسازی و فهمیدن این اثر بهترین مثال این است که فرض کنید شخصی سوار بر هواپیمایی قصد دارد در خط مستقیم از استوا به قطب شمال برود. از آنجاکه هواپیما سرعت افقی استوای زمین را دارد، با نزدیک‌شدن به قطب‌های کم‌سرعت‌تر به نظر می‌رسد که مسیرش نسبت به زمین منحنی می‌شود.
پس دفعه‌ی بعد که داشتید از زیادی طولانی‌بودن یا کوتاه‌بودن روز شکایت می‌کردید، مأیوس نباشید: طول شبانه‌روز مدام در حال تغییر است!
آیا همه‌ی سیاره‌ها و ستاره‌ها به دور خود می‌چرخند؟
حالا که کمی از شکل‌گیری سیاره‌ها و منظومه‌ی شمسی خود می‌دانیم، شاید تعجبی نداشته باشد اگر بگوییم درواقع همه‌ی سیاره‌های منظومه‌ی ما به دور خود می‌چرخند. هرچند سرعت چرخش آن‌ها و گاهی جهت حرکت‌شان با هم متفاوت است. ستاره‌ها هم از ابرهای چرخانی از غبار و گاز تشکیل شده‌اند؛ به همین سبب آن‌ها هم به دور خود می‌چرخند.
